Dlaczego warto czytać dziecku od najmłodszych lat?

Najnowsze badania przeprowadzone przez Amerykańskie Towarzystwo Pediatryczne wskazują, że warto czytać małym dzieciom niezależnie od ich wieku, bowiem czym prędzej zaczniemy, tym więcej korzyści dla rozwoju dziecka można zaobserwować. Kierująca badaniami Carolyn Cates, profesor Uniwersytetu Medycznego w Nowym Jorku, stwierdza, że codzienne dwudziestominutowe czytanie małemu dziecku daje spektakularne efekty, przejawiające się głównie w postaci szybszej nauki mówienia, czytania i pisania.

Jak rozwija się proces obcowania dziecka z książką?

Małe dziecko – niemowlę – powinno, w sposób odpowiedni dla niego, oswajać się z książkami, mam na myśli książki wykonane z kartoników, które przeznaczone są dla danej grupy wiekowej lub, książeczki z ceratki, tzw. kąpielowe. Jest to tak zwana pierwsza faza obcowania z książką, czyli faza manipulacji. Dziecko traktuje książeczkę jak zabawkę, przedmiot. Zainteresowanie nią jest chwilowe, jednak jest to etap bardzo ważny, gdyż pokazuje dziecku obecność książki w jego życiu i oswaja z nią. Nie chodzi bowiem o sam proces czytania, lecz o skupienie uwagi i wzroku dziecka na ilustracjach, które powinny być stosunkowo proste i wyraźne. Kilkunastomiesięczne dziecko znajdzie mnóstwo radości w naśladowaniu odgłosów samochodów czy zwierząt zawartych na kolorowych kartach. Jest to wspaniała okazja do ćwiczenia pamięci, rozwijania procesu mowy i myślenia przyczynowo-skutkowego, a zarazem wstąpienie w drugą fazę obcowania z książką. Dziecko zaczyna interesować się tym, co wewnątrz książeczki, przewraca strony, ogląda obrazki, wskazuje paluszkiem znane mu przedmioty, postaci, zwierzęta. Poza tym podsuwanie dziecku coraz ciekawszych książeczek stymuluje jego rozwój oraz powoduje wydłużenie się skupienia uwagi. Kolejne książki mogą już składać się w historyjki, niekoniecznie z tekstem, wystarczy wyraźnie akcentujący wydarzenie obrazek. Oczywiście, nie można dziecka z książką pozostawić „samemu sobie” – ważne jest tutaj zaangażowanie rodzica, który z odpowiednią intonacją, mimiką, ruchem i gestykulacją opowie historyjkę. Można też wzbudzać ciekawość dziecka, zadając pytania: „A tutaj co się stało?”, „Co robi piesek?” itp. Nieco starsze dzieci obcują już z książeczką opatrzoną tekstem, czytanym początkowo przez rodzica, a następnie dążą do samodzielnego czytania – to trzecia faza obcowania małego dziecka z książką. Wzrasta poziom zainteresowania tekstem, dziecko chętnie słucha czytanej historyjki, pomaga w przewracaniu stron, śledzi tekst (może tutaj pomóc wskazywanie palcem przez rodzica czytanego słowa), ilustracje stają się tylko elementem dodatkowym, pomocniczym.

Jaka powinna być pierwsza książka?

Pierwsze książeczki są niesamowicie ważnym elementem edukacji kulturalnej dziecka. Może wydawać się to absurdalne, ale już właściwie od momentu narodzin dziecka należy oswajać go z obecnością książek. Początkowo ten kontakt jest bardzo prymitywny, polega jedynie na wskazywaniu książki jako obiektu bądź ilustracji wewnątrz. Pierwsze ilustracje pokazywane dziecku powinny być kontrastujące, by móc skupić nierozwinięty jeszcze wzrok dziecka. Bardzo ważne jest, by kontakty dziecka z książką odbywały się w atmosferze spokoju, wyciszenia. Jeśli rodzic jest zaabsorbowany innymi sprawami, zdenerwowany, lepiej przełożyć sesję na inny czas. Dziecięce książeczki świetnie pokazują dziecku podziały występujące w naszej rzeczywistości oraz zależności i funkcje. Wspaniale sprawdzają się książeczki obrazujące np. warzywa, członków rodziny, zwierzęta czy sytuacje niebezpieczne i działające służby, podróż autobusem czy wyjście do parku. Daje to dziecku gotowy model zachowań i właściwego grupowania rzeczywistości.
Wczesny kontakt z książką ma niezaprzeczalny wpływ na rozwój mowy dziecka i nie chodzi tutaj o poszerzanie zasobu słownictwa, bo na to przyjdzie czas później. Obrazy i towarzyszący im komentarz rodzica znacznie stymulują rozwój mózgu małego dziecka, zachęcają do powtarzania dźwięków, później – prostych słów. Gdy dziecko zacznie już mówić, wprowadza się książeczki, w których istnieje możliwość samodzielnej interpretacji obrazka, co z kolei zachęca dziecko do tworzenia własnych wypowiedzi oraz rozwijania wyobraźni.
Ważne jest, by rodzice zawsze zwracali uwagę na wykonanie książeczki, sprawdzili, czy przekaz w niej zawarty jest odpowiedni dla poziomu rozwoju maluszka, czy książeczka jest zwyczajnie ładna i estetyczna. Poza tym musi być dla pociechy bezpieczna – krawędzie powinny być gładkie, a materiały użyte do produkcji nietoksyczne (dzieci uwielbiają wkładać książeczki do ust). Niemniej jednak kontakt dziecka z książką i literaturą od najmłodszych lat z pewnością zaprocentuje w przyszłości.
Należy pamiętać, że czytanie powinno być dobrą zabawą, rozwijającą kompetencje dziecka związane z komunikacją, inteligencją emocjonalną, koncentracją, emocjami i odpoczynkiem. Wprowadzenie dzieci w umiejętność czytania jest zadaniem rodziców i nauczycieli. Istotną sprawą podczas czytania dzieciom książek jest dobieranie ich tak, aby przedstawiane w nich historie były zabawne i różnorodne. Najlepiej czytać dzieciom przed snem. Pierwszym etapem wprowadzenia dziecka w świat książki jest jej głośne czytanie przez dorosłego. Czytając na głos, należy dostosować wybór literatury do wieku i możliwości rozwojowych dziecka. Jeśli masz problemy z głośnym czytaniem, możesz skorzystać z filmów instruktażowych, które pomogą ci czynić to w taki sposób, aby czytanie stało się dla dziecka niezapomnianą i fascynującą przygodą. Filmy dostępne są w ramach akcji „Mała książka – wielki człowiek” (//wielki-czlowiek.pl/jak-czytac-dzieciom-zobacz-sam). Czynnością, która pośrednio ma na celu rozwijanie zainteresowań czytelniczych, są wizyty w bibliotece – to aktywność, która pozwoli dziecku na samodzielne wybieranie książek zgodnie z własnymi upodobaniami i zainteresowaniami.
Reasumując, czytanie ma niezliczone walory pozytywnie wpływające na wiele obszarów rozwojowych dziecka, ponadto pozwala ono przełamać fizyczny dystans i zaspokoić potrzebę bliskości, wycisza, relaksuje, ułatwia zasypianie, umożliwia konstruktywne spędzanie czasu z dzieckiem, a co najważniejsze – kształtuje nawyk czytania przez całe życie. Pamiętajmy, że aby dziecko mogło zainteresować się książką, najpierw to my, rodzice, musimy stwarzać mu warunki do tego, by z nią obcowało.
 

1. Opracowanie własne na podstawie //wielki-czlowiek.pl/czytaj-dziecku/ oraz Gajewska M., Karp-Szymańska A., Leszczyński G., Książką połączeni, czyli o roli czytania w życiu dziecka, Instytut Książki, Kraków 2018.

Bibliografia

• Mendelsohn A.L., Cates C.B., Weisleder A., Johnson S.B., Seery A.M., Canfield C.F., Huberman H.S., Dreyer B.P., Reading Aloud, Play, and Social-Emotional Development, maj 2018, //pediatrics.aappublications.org/content/141/5/e20173393.
• Gajewska M., Karp-Szymańska A., Leszczyński G., Książką połączeni, czyli o roli czytania w życiu dziecka, Instytut Książki, Kraków 2018.