Pierwsze zabiegi tuż po narodzeniu dziecka Co warto o nich wiedzieć?
Komentarz Anny Jedlińskiej, ambasadorki kampanii „Położna na medal”

Kontakt skóra do skóry powinien być też inicjacją do pierwszego przystawienia dziecka do piersi matki. Moment ten przez wielu jest nazywany złotym standardem przynoszącym korzyści zarówno dziecku, jak i matce w sferze emocjonalnej. Położna Anna Jedlińska, ambasadorka kampanii „Położna na medal”, radzi, co trzeba wiedzieć o pierwszych zabiegach dziecka tuż po jego urodzeniu. 

Skóra do skóry

Musimy wiedzieć, że pierwszy kontakt zapobiega wyziębieniu organizmu noworodka i ma bardzo korzystny wpływ na stabilizację krążeniowo-oddechową. Szalenie ważne jest też to, że uspokaja noworodka. Badania naukowe pokazują bardzo pozytywny wpływ nieprzerwanego, spokojnego kontaktu skóra do skóry na wskaźniki karmienia piersią – czas karmienia wydłuża się, zmniejsza się konieczność dokarmiania we wczesnym okresie po porodzie, ułatwiony zostaje również wyrzut hormonu zwanego oksytocyną, który powoduje obkurczanie się macicy i poród łożyska. Warto podkreślić, że ani ocena noworodka w skali Apgar, ani badanie dziecka przez lekarza neonatologa nie powinny przerywać tego najważniejszego, pierwszego kontaktu skóra do skóry. Oczywiście czynnikami wyłączającymi ten pierwszy kontakt są ciężki stan po porodzie dziecka lub matki oraz konieczność podjęcia interwencji w postaci resuscytacji krążeniowo-oddechowej czy też postępowanie w przypadku silnego krwawienia u matki.

Kiedy czas na opaskę?

Najnowszy standard kładzie nacisk na założenie opasek identyfikacyjnych jeszcze przed odpępnieniem, ale po wcześniejszym odczytaniu na głos matce dziecka informacji na temat jej dziecka i potwierdzeniu przez matkę danych zawartych na tasiemce. Opaska identyfikacyjna powinna zawierać imię i nazwisko matki, płeć dziecka oraz datę i godzinę urodzenia dziecka. Mamy, które są w ciążach mnogich, powinny wiedzieć, że na opaskach ich bliźniaków, trojaczków – generalnie wszystkich maluszków, które przyjdą na świat – powinny znajdować się też cyfry wskazujące na kolejność urodzenia 
dzieci.

Ważny jest spokój

Należy pamiętać o istotnym aspekcie zaraz po porodzie – należy dokładnie osuszyć skórę dziecka, aby zapobiec jego wychłodzeniu bezpośrednio po porodzie. Matce oraz noworodkowi należy zapewnić spokój i intymną atmosferę, bez nadmiernych bodźców dźwiękowych oraz świetlnych. Takie otoczenie z pewnością ułatwi silniejsze budowanie więzi między matką a nowo narodzonym maluszkiem. 
Zgodnie ze standardem odpępnienie noworodka powinno nastąpić po ustaniu tętnienia, jednak nie wcześniej niż po upływie minuty od urodzenia dziecka. Tuż po odpępnieniu noworodka z tętnicy pępowinowej należy pobrać krew, która w laboratorium zostanie poddana badaniu – to gazometria poporodowa. Dzięki niej sprawdza się równowagę kwasowo-zasadową w organizmie, a także ocenia, jaki jest poziom tlenu i dwutlenku węgla w krwi maluszka. 

Apgar

Ocena noworodka w skali Apgar następuje tuż po porodzie i należą do niej oceny:

• czynności serca,
• czynności oddechowej,
• zabarwienia skóry,
• napięcia mięśni,
• reakcji na odruchy.

Za każdą z tych pięciu kategorii dziecko może otrzymać od 0 do 2 pkt. Co ważne, badanie powinno być powtórzone, ponieważ stan noworodka może się zmienić po kilku minutach od urodzenia. Dziecko może łącznie otrzymać maksymalnie 10 pkt, co oznacza, że jest w stanie bardzo dobrym. Jeśli suma punktów wynosi 8 lub 9, prognozy dla dziecka również są bardzo dobre. Wynik w przedziale 4–7 oznacza, że stan noworodka jest średni i dziecko wymaga wykonania dodatkowych czynności oraz badań. Natomiast 3 pkt w skali Apgar oraz mniej alarmują nas o sytuacji poważnej i zagrażającej życiu dziecka. W takich przypadkach noworodek trafia zazwyczaj na stanowisko resuscytacyjne, a następnie do inkubatora.

Pomiary, odruchy i zabieg Credego

Noworodek po porodzie jest ważony i mierzony oraz dokładnie badany przez lekarza neonatologa, który sprawdza serce, płuca, kręgosłup, stawy, brzuch i narządy płciowe. Następnie zostaje przeprowadzony zabieg Credego, polegający na zakropleniu oczu noworodka roztworem azotanu srebra. Zabieg wykonuje się w profilaktyce rzeżączkowego zapalenia spojówek.
U dziecka sprawdzane są również odruchy takie jak: ssanie, połykanie, odruch Moro (reakcja dziecka na głośny dźwięk, odrzucenie rąk do tyłu, a następnie ich szybkie zebranie w geście obejmowania), odruch chodzenia (maleństwo uniesione pod pachy będzie próbowało stawiać kroczki), odruch pełzania (noworodek położony na brzuchu matki będzie próbował pełzać, podpierając swoje stopy). Neonatolodzy powtarzają takie czynności przez kilka pierwszych dni pobytu dziecka w szpitalu i w ten sposób oceniają jego adaptację do nowych warunków życia.

Testy

Należy pamiętać, że wszystkie zabiegi pielęgnacyjne i zabiegi obowiązkowe przy noworodku są wykonywane po uzyskaniu zgody, w obecności matki, o ile jej stan na to pozwala.
U noworodka znajdującego się już na oddziale położniczym należy wykonać:

• test pulsoksymetryczny – w ten sposób można szybko wykryć bezobjawowe zaburzenia serca;
• przesiewowe badanie słuchu – wykonuje się je u każdego noworodka, jest to badanie całkowicie bezpieczne i bezbolesne;
• pobranie krwi na badanie fenyloketonurii – krew jest pobierana z pięty dziecka na specjalną bibułę. Jeśli wynik jest w normie, to badanie zostaje zakończone. Jeśli odbiega od normy, laboratorium wysyła informację do rodziców o powtórzenie badania, które wykonuje już położna środowiskowa;
• obowiązkowe szczepienia po uzyskaniu kwalifikacji lekarza neonatologa (szczepienie przeciw gruźlicy oraz szczepienie przeciw WZW typu B).