High Need Baby, czyli jakie jest wysoko wymagające dziecko

Termin High Need Babies (wysoko wymagające dzieci) został wprowadzony przez Williama i Marthę Searsów. Zauważyli oni, że istnieją wymagające dzieci, których specyficzne cechy i zachowania wynikają z budowy lub sposobu funkcjonowania układu nerwowego. Zdefiniowanie zjawiska spotkało się ze sceptycznym przyjęciem. Wiele osób twierdziło, że zjawisko to wynika z nadmiernego rozpieszczania dzieci. Takie postrzeganie problemu jest błędne. Bardziej racjonalne wydaje się wytłumaczenie, że świat podlega ciągłym zmianom, zmieniają się również ludzie, ich światopogląd, postrzeganie różnych kwestii, styl życia, sposób spędzania czasu wolnego, a co najważniejsze – rola dziecka w rodzinie oraz metody opieki i wychowania. Ponadto duże znaczenie ma wszechobecność i dostępność nowoczesnych technologii informacyjno-komunikacyjnych. Wskazane czynniki niewątpliwie przyczyniły się do zauważenia, że istnieją pewne cechy prowadzące do odrębności i mimo że odbiegają one od normy, to niekoniecznie są chorobą lub zaburzeniem. 

Analizując sytuację rodzinną dziecka, można zauważyć znaczące różnice w funkcjonowaniu społecznym 30 lat temu i współcześnie. Obecnie potrzeby, prawa i kwestie związane z rozwojem są dużo lepiej znane i rozumiane. To wszystko ma wpływ na podmiotowe traktowanie dziecka i jego wnikliwą obserwację, co daje obraz norm rozwojowych, ale również nieprawidłowości. High Need Baby charakteryzuje odmienność zachowania, która została zdefiniowana całkiem niedawno, dlatego tak niska jest wiedza społeczeństwa na jej temat. Zdarza się, że rodzice szukający wsparcia u pediatry uzyskują informację, że brak jest medycznych podstaw dla takiego stanu, a tym samym, że być może przyczyną zaistniałej sytuacji są niskie kompetencje wychowawcze rodziców. W konsekwencji rodzice mają poczucie braku zrozumienia i są pozostawieni sami sobie. 
 

Rodzice wysoko wymagającego dziecka często zastanawiają się, kiedy ich pociecha z tego wyrośnie. 

Jeśli założymy, że zachowania High Need Baby wynikają z temperamentu malucha, należy przyjąć, że są one stałe i mogą ulec jedynie niewielkim zmianom, są częściowo uwarunkowane genetycznie i mają podłoże biologiczne. Innymi słowy, niezależnie od wieku jednostka będzie wysoko wymagającą osobą. Niewątpliwie intensywność zachowań, reakcji i nadmierna impulsywność mogą stracić na sile, jednak nigdy całkowicie nie ustąpią. Wysoko wymagające dziecko, podobnie jak jego rówieśnicy, rozwija samodzielność (czasami następuje to jednak nieco wolniej) i z czasem jest mniej nastawione na kontakt z rodzicami oraz wypracowuje różne nawyki. Należy pamiętać, że High Need Babies to niesamowicie wrażliwe osoby, o bardzo trudnym temperamencie, i wszelkie próby mające na celu wywarcie wpływu i zobligowanie ich do jakiegoś zachowania będą się kończyć niepowodzeniem. Warto uzbroić się w cierpliwość i dać dziecku więcej czasu. 

Poniższa tabela przedstawia zmieniające się zachowania i charakterystyczne cechy dziecka wysoko wymagającego1.

Zaburzenia zachowania dziecka oraz jego relacji z innymi wynikają najczęściej z niezaspokojonych potrzeb. W przypadku dziecka wysoko wymagającego należy być dobrym obserwatorem, aby rozpoznać te potrzeby, bowiem częsty płacz i trudne zachowania mogą nam to uniemożliwić.
Jakie jest High Need Baby (uroczo spolszczane jako hajnid):

• intensywne – wszystkie jego zachowania mają najwyższy poziom intensywności. Gdy krzyczy, to tak, że masz wrażenie, iż dzieje się mu niewyobrażalna krzywda. Kiedy się śmieje, to śmieją się wszyscy wokół. Takie dzieci są głośne, ruchliwe, nic nie umknie ich uwadze i wszystko doczeka się nadmiernej reakcji; 
• absorbujące – jego działanie jest nastawione na przyciąganie Twojej uwagi i aktywności. Czasem masz wrażenie, że zajmujesz się dzieckiem stale, a ono wciąż wymaga od Ciebie więcej. Trudno Ci wykonywać inne codzienne obowiązki, gdyż dziecko jest ciągle na Twoich rękach lub domaga się uwagi w inny sposób (płaczem);
• nadmiernie aktywne – czasem może się wydawać, że Twoje dziecko to wulkan energii. Gdy Ty już padasz ze zmęczenia, domaga się zabaw, noszenia itp. Trudno je położyć spać, uwielbia aktywność ruchową, nic go nie męczy. Nie potrafi wyciszyć się chociażby w kąpieli, która jest dla niego świetną okazją do zabawy;
• zaborcze – gdy już wydaje Ci się, że całe swoje życie poświęciłaś dziecku, okazuje się, że to za mało. Wysoko wymagające dzieci chcą więcej i więcej;
• nieprzewidywalne – bardzo trudno dopasować rytm dnia do takiego dziecka, gdyż nic nie jest u niego stałe. To, co w danym dniu wywołuje uśmiech i radość, kolejnego dnia może powodować histerię i rozpacz; 
• dążące do stałego, nieprzerwanego kontaktu z rodzicem – dla takiego dziecka liczy się tylko rodzic, żadna zabawka, żadna zabawa nie są bardziej atrakcyjne od kontaktu z nim. Najlepiej, gdy ten kontakt jest bliski, fizyczny. Dziecko chce trzymać Cię za rękę, kiedy zasypia, kiedy siedzi na nocniku, a każdą zabawkę musi Ci pokazać i wspólnie musicie się nią bawić. Może to sprawiać wrażenie, że nadal jesteście jednym ciałem, a dziecko nie czuje swojej autonomii; 
• wrażliwe – występuje u niego nadmierna wrażliwość, przejawiająca się częstym wybudzaniem z drzemki, trudnościami w zasypianiu, płaczliwością, nadmierną reakcją na zmiany w otoczeniu zewnętrznym. Wydaje się, że trzeba chodzić przy nim na palcach, żeby go nie przestraszyć. Ponadto można zaobserwować wrażliwość w kwestii emocji. 

1. Opracowanie własne na podstawie: Sears W., Sears M., Księga wymagającego dziecka, Mamania, Warszawa 2014.

Co możesz zrobić 

Po pierwsze – rozpoznanie. Jeśli przypuszczasz, że Twoje dziecko może być wysoko wymagające, należy niezwłocznie to sprawdzić. Nie możesz samodzielnie stawiać diagnozy. Pamiętaj, że nie jesteś lekarzem. Jeśli Twój pediatra nie udzielił Ci odpowiedniej pomocy, skorzystaj z usług innego. Być może przyczyną jest stan chorobowy. Dlatego poproś o skierowanie na badania, które wykluczą występowanie chorób. 

Po drugie – opanowanie i cierpliwość. W przypadku rodziców High Need Baby zapewne wydaje się to nieprawdopodobne, ale tylko spokój może Cię uratować. Musisz zrozumieć, że zaistniałej sytuacji i tak nie zmienisz, musisz opracować jakiś plan działania, który pomoże Ci ją przetrwać. Pamiętaj, że Twój nastrój udziela się dziecku i jeżeli wyczuje ono zdenerwowanie, to również będzie reagowało negatywnymi emocjami. Warto podkreślić, że nawet jeśli dziecko pozostanie wysoko wymagające, to jego zachowania będą się zmieniać i w końcu nadmierny płacz ustąpi.

Po trzecie – odpoczynek. Nawet jeśli w to wątpisz, to może być wykonalne. Najważniejszy jest odpowiedni podział obowiązków domowych i obowiązków związanych z opieką nad dzieckiem. Najczęściej jest tak, że malec wybiera mamę i nie płacze tylko wtedy, gdy jest przy jej piersi. Warto od początku przyzwyczajać maluszka, że są jeszcze inne osoby w otoczeniu, z którymi będzie mógł spędzać czas. Wówczas obydwoje rodzice będą mogli na zmianę opiekować się dzieckiem, do tego pobyt z innym członkiem rodziny umożliwi rodzicom odpoczynek i wspólne wyjście. 

Po czwarte – usprawnienia. Jak powszechnie wiadomo, High Need Baby jest „nieodkładalne”. Oznacza to, że najlepiej czuje się w ramionach bliskiej osoby. Taka sytuacja znacznie utrudnia codzienne funkcjonowanie, dlatego chcąc ułatwić sobie życie, kup chustę lub nosidło. Przyniesie to ogromną ulgę Twoim rękom oraz umożliwi wykonywanie większości czynności, mimo że dziecko znajduje się tuż przy Tobie. 

Po piąte – zadbaj o sen. Wysoko wymagające dzieci, jeśli już uda im się zasnąć, budzą się nawet kilkanaście razy w ciągu nocy. Niski próg dyskomfortu powoduje, że irytują je dźwięki, światło czy miejsce położenia. Niemniej jednak musimy dołożyć wszelkich starań, aby dziecko spało, ponieważ to jedna z najważniejszych jego potrzeb. Obserwuj swoje dziecko i staraj się ułatwić mu zaśnięcie. Pamiętaj, że czasami strategie, które sprawdzają się na co dzień, nagle przestają działać. Nie należy się załamywać, tylko próbować nowych rozwiązań.

Po szóste – nie przywiązuj się do planów. Gdy ma się małe dziecko, bardzo trudno coś zaplanować, trzymać się harmonogramu. Warto pamiętać, że dziecko dopiero rozpoczyna swoje życie, nie jest samodzielne, nie ma uregulowanego rytmu dnia oraz mogą zajść różne nieprzewidziane okoliczności, dlatego powinniśmy być elastyczni i reagować stosownie do sytuacji, a nie sztywno trzymać się jakiegoś rozkładu. Żyj chwilą i ciesz się każdym wspólnie spędzonym momentem. 

Po siódme i najważniejsze – zadbaj o siebie. Posiadanie dziecka, które ma nadmierny temperament, nie usprawiedliwia tego, że nie troszczysz się o siebie. Tym bardziej należy o siebie dbać, zapewniając sobie odpowiednią dietę, ilość snu, opiekę lekarską, aktywność fizyczną, gdyż właśnie Twoje dziecko potrzebuje zdrowego rodzica. Dbaj również o własne zdrowie psychiczne i nie wstydź się ujawniać negatywnych emocji. Nagromadzenie ich może prowadzić do frustracji, a nawet zaburzeń psychicznych, dlatego znajdź jakieś konstruktywne sposoby ich uwalniania. 

Opieka nad wymagającym maluszkiem jest ogromnym wyzwaniem. Dodatkowo każdy rodzic ma jakieś inne obowiązki, którym musi sprostać. Taka sytuacja często wymaga od nas oddania się dziecku w pełni, co uniemożliwia realizację własnych aktywności.

Należy mieć świadomość, że jest to okres przejściowy, który nie będzie trwał wiecznie. Za jakiś czas będziemy mogli urzeczywistnić wszystkie nasze indywidualne plany. Wykorzystaj teraźniejszość, by cieszyć się bliską relacją ze swoim maluszkiem.

Bibliografia

• Sears W., Sears M., Księga wymagającego dziecka, Mamania, Warszawa 2014.
• Strelau J., Temperament, [w:] Strelau J. (red.), Psychologia. Podręcznik akademicki, t. 2., Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2014, s. 683–718.