Probiotyki na start – rola probiotykoterapii w pierwszych latach życia dziecka

Tymczasem w pierwszych latach życia dziecka warto zainwestować w coś, co będzie miało wpływ na całe jego przyszłe życie – prawidłowy mikrobiom jelit. Jaką rolę odgrywają bakterie jelitowe i co musisz wiedzieć o probiotykach? 

Przyjaciel, a nie wróg

Jeszcze kilkadziesiąt lat temu o bakteriach zamieszkujących ciało człowieka mówiło się niemal wyłącznie w kontekście infekcji. Wiadomo było, że patogenne bakterie wywołują choroby i że są dla organizmu niepożądanymi gośćmi. Nauka jednak poszła do przodu i kilkanaście lat temu zaczęto zauważać potencjał, który kryje się w naszym naturalnym mikrobiomie, zwłaszcza tym jelitowym. Ostatnie lata przyniosły wiele nowych odkryć i informacji w kontekście jego wpływu na zdrowie człowieka na każdym etapie życia. Co ciekawe, okazuje się, że to, w jakim stanie jest mikrobiom jelitowy w okresie niemowlęctwa i wczesnego dzieciństwa, może mieć wpływ na zdrowie człowieka w kolejnych latach życia, a nawet w dorosłości! 
 

Działaj już w ciąży!

Odnalezienie w płynie owodniowym oraz smółce noworodków bakterii obaliło dogmat, że noworodek w czasie ciąży przebywa w środowisku jałowym. Okazuje się też, że nie każda bakteria, z którą ma wówczas styczność, jest patogenna. Badania pokazały, że stosowanie w drugim i trzecim trymestrze ciąży probiotyków ze szczepem Lactobacillus rhamnosus GG redukowało ryzyko pojawienia się atopowego zapalenia skóry u dzieci z obciążonym wywiadem rodzinnym. Wiele publikacji wskazuje na pozytywne skutki probiotykoterapii w ciąży w kontekście zapobiegania infekcjom pochwy i układu moczowego, na które są narażone kobiety ciężarne. Kluczowe znaczenie dla zdrowia dziecka ma jednak prawidłowy rozwój mikrobiomu po porodzie. 
O probiotykoterapię dziecka należy zadbać szczególnie, jeśli przyszło ono na świat drogą cesarskiego cięcia, u matki albo noworodka zastosowano antybiotykoterapię okołoporodową lub jeśli dziecko jest karmione mlekiem modyfikowanym. 
Pierwsze miesiące życia są bardzo ważne dla kolonizacji jelit dobrymi bakteriami. Na tym rola rodzica w dbaniu o rozwój prawidłowego mikrobiomu malucha jednak się nie kończy. Nie bez powodu mówi się bowiem o tysiącu pierwszych dni życia dziecka (liczonych od poczęcia), które programują zdrowie na całe życie. Jaka jest więc rola probiotykoterapii w późniejszych miesiącach i latach życia? 

Probiotyki na kolki

Mechanizm powstawania kolek niemowlęcych nie jest do końca wyjaśniony. Na pewno mogą mieć one różne przyczyny, począwszy od alergii lub nadwrażliwości pokarmowych (najczęściej na białka mleka krowiego), a skończywszy na niedojrzałości układu pokarmowego. 
Mleko matki jest idealnie skomponowanym pokarmem, który zawiera zarówno bakterie probiotyczne, jak i prebiotyki, czyli pożywienie dla bakterii w postaci oligosacharydów. Dysbioza jelitowa u matki może mieć jednak wpływ na skład mleka kobiecego, a w konsekwencji obniżoną liczbę bakterii jelitowych u dziecka, także tych z rodzaju Bifidobacterium. Ich rolą jest nie tylko wspieranie obrony śluzówkowej, lecz także pomoc w trawieniu laktozy, czyli cukru mlecznego. Dlatego zbyt mała ich liczba może być jedną z przyczyn problemów z trawieniem i powstawania kolek niemowlęcych.

Trenerzy odporności 

1000 pierwszych dni to czas, w którym najintensywniej rozwija się wiele układów. Programuje się metabolizm, dojrzewa układ pokarmowy, intensywnie rozwija się mózg oraz kształtuje się układ odpornościowy. Na wszystkie te elementy mają wpływ bakterie jelitowe! Z punktu widzenia układu immunologicznego najważniejsze są bakterie ochronne Lactobacillus i Bifidobacterium oraz mikrobiota immunostymulująca, np. niepatogenne szczepy E. coli czy Enterococcus. Rolą tych dwóch pierwszych jest niedopuszczanie do kolonizacji nabłonka przez patogeny. Ich brak zaburza funkcjonowanie tzw. obrony śluzówkowej, która stanowi pierwszą linię obrony organizmu.
Może się wydawać, że od nosa, uszu czy gardła do jelit
jest daleka droga, w całości jednak tworzą one system odpornościowy błon śluzowych. Jego integralną częścią jest układ odpornościowy związany z błonami śluzowymi w jelitach, czyli GALT.  Między innymi ze względu na to powiązanie jelita pełnią tak ważną rolę dla zachowania odporności całego organizmu. Rolą mikrobioty immunostymulującej jest natomiast nauczenie komórek układu odpornościowego, by rozpoznawały i zwalczały potencjalne patogeny: bakterie chorobotwórcze, wirusy i grzyby. W przypadku gdy w organizmie dziecka brakuje takich trenerów odporności, układ immunologiczny przestaje funkcjonować prawidłowo i pojawiają się choroby alergiczne, a w późniejszym wieku – autoimmunizacyjne. 

Choroby przewlekłe a mikrobiom jelit

Jako jedną z przyczyn lawinowego wzrostu liczby dzieci z chorobami alergicznymi oraz coraz częstszych przypadków chorób autoimmunizacyjnych (np. cukrzycy typu 1, Hashimoto) podaje się tzw. hipotezę nadmiernej higienizacji. Dzieci są wychowywane w sterylnych warunkach. Wszystko jest sterylizowane, wygotowywane. Dzieci często nie mają rodzeństwa ani kontaktu ze zwierzętami domowymi. W połączeniu z coraz bardziej zanieczyszczonym powietrzem stanowi to podstawę do rozwoju chorób układu oddechowego, np. astmy, alergii czy chorób autoimmunizacyjnych. 
Badania potwierdzają także wpływ dysbiozy jelitowej na powstawanie i przebieg tych schorzeń. Wielu naukowców uznaje za zasadne stosowanie probiotyków od wczesnego dzieciństwa jako jeden z elementów podstawowej profilaktyki zdrowia. 

Probiotyki do zadań specjalnych

Profilaktyka nawracających infekcji czy chorób metabolicznych, alergicznych i autoimmunizacyjnych wymaga regularnej, systematycznej terapii dobrej jakości probiotykami. Kupując probiotyk, zawsze czytaj jego skład i sprawdź, czy zawiera oznakowane, przebadane szczepy bakterii. W razie potrzeby stosuj zamiennie probiotyki jedno- i wieloszczepowe, ponieważ każdy z nich może zwierać inny szczep lub zestaw szczepów bakterii mających korzystne działanie na organizm. 
Pamiętaj, że probiotyk ma na celu nie skolonizowanie jelit dziecka, tylko pobudzenie jego własnego mikrobiomu do prawidłowego, fizjologicznego rozwoju. 
Probiotykoterapia ma także znaczenie we wsparciu leczenia takich schorzeń jak zaparcia u dzieci czy podczas antybiotykoterapii. Nawracające infekcje, szczególnie bakteryjne (angina, bakteryjne zapalenie ucha, zapalenie oskrzeli, płuc), to zmora wielu rodziców małych dzieci. Szczególnie tych uczęszczających do żłobka i przedszkola. Częsta antybiotykoterapia dodatkowo osłabia mikrobiom jelitowy, co przyczynia się do ogólnego spadku odporności i kolejnych chorób, często zakończonych ponowną antybiotykoterapią. 
Dlatego podczas antybiotykoterapii należy podawać dziecku probiotyk jednoszczepowy, zawierający szczep Lactobacillus rhamnosus GG, a także preparat zawierający drożdżaki Saccharomyces bouldardii. Jest to podstawa profilaktyki najczęściej występującego powikłania po antybiotykach – biegunki. Po zakończonej terapii antybiotykiem powinno się wdrożyć probiotyk wieloszczepowy na minimum dwa–trzy miesiące w celu odbudowy fizjologicznego mikrobiomu jelit dziecka.