Brak wyników

Zdrowie Maluszka

6 grudnia 2019

NR 24 (Grudzień 2019)

Probiotyki od pierwszych dni życia dziecka – kiedy i dlaczego?

0 785

W ostatnich latach coraz więcej mówi się o programowaniu zdrowia dziecka w kontekście modyfikacji jego mikrobiomu. Długofalowy wpływ bakterii jelitowych na zdrowie jest dobrze udokumentowany i potwierdzony licznymi badaniami. W jaki sposób już w ciąży można zadbać o mikrobiom dziecka i co, jeśli okołoporodowo pojawią się czynniki mogące zakłócać prawidłową kolonizację jelit dziecka?

Zbiór wszystkich mikroorganizmów zamieszkujących jelita nazywamy mikrobiomem jelitowym. Kiedyś badania skupiały się głównie na obecności w nich patogenów oraz chorobotwórczym wpływie niepożądanych mikroorganizmów na zdrowie człowieka. Dziś znacznie więcej mówi się o dobrych bakteriach jelitowych, których funkcja jest znacznie szersza niż tylko wsparcie w procesach trawienia. W świetle badań, które wykazały wpływ bakterii jelitowych oraz zaburzeń w obrębie mikrobiomu na występowanie i przebieg wielu chorób takich jak alergie, choroby autoimmunizacyjne, choroby metaboliczne czy psychiczne, zasadne stało się pytanie, co możemy zrobić, żeby już od samego początku wesprzeć kolonizację jelit dziecka dobrymi bakteriami. 

Ważne

Badania pokazują, że profile mikrobioty noworodków urodzonych drogami natury a noworodków urodzonych przez cesarskie cięcie znacznie się różnią. Dzieci urodzone przez cesarskie cięcie zostają zasiedlone znacznie mniejszą liczbą bakterii Lactobacillus i Bifidobacterium, które powinny stanowić podstawę ich mikrobiomu. Wyrównanie tych różnic może zająć (w zależności od źródeł) od kilku tygodni do kilku miesięcy.

Dobry poród, dobry start 

Za początek kolonizacji jelit dziecka mikroorganizmami przyjmuje się moment porodu. Wprawdzie najnowsze badania wykazują, że już w okresie ciąży płód, do niedawna uznawany za jałowy, ma kontakt z mikroorganizmami z ciała matki (bakterie, np. z jamy ustnej matki, znajdywano m.in. w smółce noworodków), jednak pierwszym dużym krokiem w kierunku kształtowania się własnego, unikatowego mikrobiomu dziecka, a potem dorosłego jest właśnie poród. W zależności od tego, czy dziecko przechodzi przez kanał rodny matki, czy jest wydobywane drogą cesarskiego cięcia, jego organizm ma po raz pierwszy styczność z różnymi bakteriami. W sytuacji fizjologicznej są to przede wszystkim bakterie kwasu mlekowego z pochwy matki, co uważa się za najbardziej optymalny „zestaw startowy”. Natomiast u dzieci urodzonych przez cesarskie cięcie pierwszy kontakt stanowią bakterie ze skóry matki czy np. rękawiczek i fartuchów personelu medycznego. 

Trenerzy odporności i zdrowe trawienie

Z punktu widzenia noworodka te pierwsze tygodnie są bardzo istotne. Bakterie jelitowe są bowiem pierwszymi „trenerami odporności”, czyli mają wpływ na naukę układu odpornościowego prawidłowej pracy. Dynamiczny wzrost chorób autoimmunizacyjnych oraz alergii u dzieci jest łączony m.in. z dysbiozą jelitową, także w pierwszych miesiącach, a nawet tygodniach życia. Poza tym to właśnie bakterie kwasu mlekowego pomagają w trawieniu laktozy z mleka, co może stanowić profilaktykę kolek niemowlęcych. 
Lactobacillus rhamnosus GG jest szczepem homofermentatywnym. Homofermentatywne szczepy bakteryjne nie produkują gazów w odróżnieniu od innych bakterii podczas procesu fermentacji glukozy. Z kolei heterofermentatywne szczepy bakteryjne produkują etanol oraz kwas mlekowy podczas fermentacji glukozy. Etanol może mieć wpływ na ruchliwość jelitową i powodować nabrzmienie brzucha charakterystyczne dla kolki.
Dodatkowo czynnikiem korzystnie działającym na mikrobiom jest mleko matki. Zawiera ono m.in. oligosacharydy będące naturalnym prebiotykiem, czyli pożywieniem dla bakterii. Korzyści płynące z karmienia piersią pomagają częściowo zniwelować różnice w składzie mikrobiomu wynikające z rodzaju porodu. 
Czynniki okołoporodowe wpływające pozytywnie na rozwój mikrobiomu dziecka:

  • poród drogami natury,
  • prawidłowa mikrobiota pochwy matki: obecność bakterii kwasu mlekowego, brak bakterii patogennych i potencjalnie patogennych,
  • karmienie piersią. 

Czynniki okołoporodowe wpływające negatywnie na rozwój mikrobiomu dziecka:

  • poród drogą cesarskiego cięcia,
  • antybiotykoterapia okołoporodowa, np. z powodu wykrycia Streptococcus agalactiae,
  • wczesna antybiotykoterapia u dziecka, 
  • karmienie mlekiem modyfikowanym lub mieszanką mlekozastępczą.

Co jednak, jeśli dziecko przyszło na świat drogą cesarskiego cięcia? Albo jeśli musiała być zastosowana antybiotykoterapia okołoporodowa lub wczesna antybiotykoterapia? Lub jeśli dziecko jest karmione mlekiem modyfikowanym? 

Wczesna probiotykoterapia jako programowanie zdrowia dziecka 

W odpowiedzi na najnowsze doniesienia naukowe na rynku pojawiły się preparaty przeznaczone dla noworodków po cesarskim cięciu oraz preparaty probiotyczne do stosowania od pierwszych dni życia dziecka. Zawierają one dobrze przebadane szczepy bakterii, przede wszystkim kwasu mlekowego, mające wspierać budowanie prawidłowej mikrobioty jelitowej. 
Ciekawym tematem jest także zastosowanie probiotykoterapii u wcześniaków. Publikacje naukowe pokazują, że może ona stanowić profilaktykę powikłań takich jak martwicze zapalenie jelit. Trzeba jednak pamiętać, że w takim przypadku podawanie probiotyków musi się odbywać zawsze pod kontrolą lekarza prowadzącego. 
Poza tym badania1 wykazały, że podawanie Lactobacillus rhamnosus GG kobietom w ostatnim miesiącu ciąży, a następnie niemowlętom przez kolejne sześć miesięcy życia obniża o 50% ryzyko wystąpienia atopowego zapalenia skóry w pierwszych dwóch latach życia. Trwałość efektu ochronnego w profilaktyce AZS została potwierdzona także po czterech i siedmiu latach.

Przypisy