Suplementacja w ciąży

Również suplementacja odgrywa niebagatelną rolę, gdyż niestety nie wszystkie składniki jesteśmy w stanie uzupełnić wraz z pożywieniem.
Z dietetycznego punktu widzenia w trakcie ciąży należy zwrócić uwagę na kilka newralgicznych składników odżywczych.
 

R e k l a m a

Żelazo 

Zapotrzebowanie na ten pierwiastek dla przeciętnej kobiety wynosi 18 mg na dzień (o 8 mg więcej w porównaniu do mężczyzn ze względu na krwawienie menstruacyjne). W okresie ciąży kobieta i wzrastający płód potrzebują aż 27 mg żelaza dziennie! Aby pokryć zapotrzebowanie na ten składnik, warto włączyć do diety od czasu do czasu czerwone mięso, a na co dzień pestki dyni, soczewicę, buraczki, szpinak czy kaszę gryczaną. Poza tym warto zwrócić uwagę na podaż witaminy C, która znacznie zwiększa wchłanianie żelaza z pokarmu (źródła: natka pietruszki, cytrusy, papryka czerwona, ziemniaki). 
Należy pamiętać, że choć wątróbka jest świetnym źródłem żelaza, zawiera równocześnie dużo teratogennej witaminy A, zatem nie jest zalecana w diecie ciężarnych.
Suplementacja żelazem powinna być kontrolowana i prowadzona na zlecenie lekarza. Przyjmowanie dużych dawek żelaza z suplementów może spowodować dolegliwości żołądkowo-jelitowe (w tym silne zaparcia) u matki, a u dziecka doprowadzić do niskiej masy urodzeniowej lub przedwczesnego porodu.
Z tego względu zaleca się stosowanie preparatów umożliwiających precyzyjne dostosowanie dawki. 
Badania kliniczne wykazały, że spośród preparatów dostępnych na rynku żelazo elementarne charakteryzuje się najwyższą biodostępnością (69%) w porównaniu do soli żelaza (ok. 20–30%). Żelazo elementarne poprzez reakcję z kwasem solnym w żołądku ulega utlenieniu do formy możliwej do wykorzystania przez nasz organizm, z tego względu nie wymaga dodatkowej podaży witaminy C. Powolne uwalnianie jonów w przewodzie pokarmowym sprawia, że żelazo elementarne jest dobrze wchłaniane i nie zalega na błonie śluzowej jelita, nie wywołuje zaparć, biegunek i nie zaburza równowagi mikroflory jelitowej. Nie ma metalicznego posmaku i nie barwi zębów. Bezpieczeństwo jego stosowania zostało potwierdzone w licznych badaniach klinicznych, co zaowocowało m.in. rekomendowaniem przez Polskie Towarzystwo Neonatologiczne tego rodzaju żelaza w zapobieganiu i leczeniu anemii nawet u dzieci przedwcześnie urodzonych. Równie bezpieczną formą żelaza z wysoką biodostępnością, skutecznością oraz tolerancją przez ciężarne jest diglicynian żelaza II.

Jod 

Zapotrzebowanie na jod u ciężarnych wzrasta ze 150 do 220 mcg na dzień. Źródłem jodu w diecie jest przede wszystkim sól (w Polsce od 1997 r. istnieje obowiązek jodowania soli), ryby morskie, owoce morza i wodorosty. Zwiększone zapotrzebowanie na jod wiąże się z istotnie (ponad 50%) wyższą produkcją tyroksyny (hormonu tarczycy) u matki oraz transportem pierwiastka do płodu, którego tarczyca również produkuje niezbędne hormony. Niedobór jodu wiąże się z nieodwracalnym uszkodzeniem mózgu u dziecka, co objawia się opóźnieniem rozwoju intelektualnego i zaburzeniami układu nerwowego. Polskie Towarzystwo Ginekologiczne zaleca obowiązkową suplementację jodem w dawce 150 mcg na dzień przez cały okres ciąży.

Kwas foliowy

Suplementacja kwasem foliowym w dawce 400 mcg na dzień jest wskazana już na 12 tygodni przed zajściem w ciążę, przez cały okres jej trwania oraz w trakcie laktacji. Dawka ta może się zwiększać u kobiet z grupy ryzyka, tj. u kobiet otyłych, u kobiet, które urodziły wcześniej dziecko z wadą cewy nerwowej, z cukrzycą przedciążową, z chorobami przewodu pokarmowego i z innymi jednostkami chorobowymi. Suplementacja powinna odbywać się pod kontrolą lekarza. Z dietą kwas foliowy można dostarczyć wraz z wieloma produktami, takimi jak warzywa zielone (szpinak, rukola, sałata, roszponka, brokuły itp.), zboża, orzechy, jaja czy sery. 

Kwasy omega-3

Kwasy omega-3 – a dokładnie kwas DHA (dokozaheksaenowy) – pełnią istotną rolę w rozwoju układu nerwowego rozwijającego się dziecka. Zapotrzebowanie przeciętnej kobiety na kwasy omega-3 to ok. 250 mg EPA + DHA na dzień, co z łatwością można pokryć dzięki regularnemu spożywaniu ryb (np. ok. 100–120 g łososia tygodniowo). W ciąży zaleca się suplementację dodatkowo 100–200 mg DHA na dobę. Dobowe zapotrzebowanie na nienasycone kwasy tłuszczowe podczas ciąży oraz karmiących kobiet wynosi od 600 mg DHA – zgodnie z rekomendacjami PTGiP.

Witamina D3

W Polsce w okresie jesienno-zimowym ze względu na niewystarczającą syntezę witaminy D w naszej skórze zaleca się suplementację w dawce 800–2000 IU na dzień. Dawka jest uzależniona od masy ciała (osoby otyłe mają większe zapotrzebowanie, nawet 4000 IU na dzień) i od wyjściowego poziomu witaminy D we krwi. W okresie ciąży zalecana jest suplementacja, która pozwoli osiągnąć poziom powyżej 30 ng/dl we krwi.

Dieta kobiet w ciąży powinna być różnorodna, pełnowartościowa, jak najmniej przetworzona, oparta na produktach pełnoziarnistych, warzywach i owocach, które są źródłem węglowodanów i cennego błonnika. Błonnik chroni przed występowaniem zaparć oraz sprzyja unormowaniu poziomu cukru we krwi. Słodycze powinny być spożywane sporadycznie, aby uniknąć nadmiernego przyrostu masy ciała i obniżyć ryzyko zachorowania na cukrzycę ciążową. Ze względu na zwiększone zapotrzebowanie na białko w diecie powinny pojawiać się produkty nabiałowe, mięso i ryby, a w przypadku diety wegańskiej – produkty sojowe, nasiona roślin strączkowych i orzechy. Tłuszcze powinny pochodzić z dobrej jakości olejów czy oliwy z oliwek, orzechów oraz tłustych ryb. Należy unikać ryb drapieżnych (makrela królewska, tuńczyk czy ryba maślana), nabiału niepasteryzowanego (np. sery pleśniowe), surowego mięsa i ryb (tatar, sushi) oraz wątróbki. W czasie ciąży powinno się również ograniczyć podaż kofeiny do 200–300 mg dziennie, co niekoniecznie wiąże się z całkowitą eliminacją kawy czy herbaty, ale przede wszystkim napojów energetyzujących oraz suplementów diety bogatych w ten składnik (np. spalacze tłuszczu). Nie wolno spożywać alkoholu  – nawet niewielka dawka może spowodować nieodwracalne uszkodzenia płodu i wpłynąć na jego dalszy rozwój. 
Oprócz kwestii jakościowych ważna jest również odpowiednia podaż energii. Zapotrzebowanie na energię wzrasta wraz z dojrzewaniem płodu i wynosi + 360 kcal w drugim trymestrze i + 475 kcal w trzecim trymestrze. Rekomendowany przyrost masy ciała zależy od BMI kobiety przed ciążą. Przykładowo: dla kobiety o prawidłowej masie ciała może wynosić 11–16 kg, natomiast w przypadku kobiety z otyłością – tylko do 7 kg. Warto zatem konsultować kwestie dietetyczne z dietetykiem, który opracuje plan żywieniowy przewidujący prawidłowy przyrost masy ciała oraz zapewniający odpowiednią podaż składników odżywczych.