Brak wyników

Ciąża i poród

22 listopada 2022

NR 26 (Listopad 2022)

Niedobory żelaza u kobiet w ciąży

0 1427

Jednym z najważniejszych etapów przygotowań do ciąży jest zatroszczenie się o własne zdrowie – od teraz ciało kobiety ma być przyjazną przystanią dla dziecka, które musi mieć odpowiednie warunki do tego, aby rosnąć i przygotować się do przyjścia na świat. Aby to osiągnąć, przyszła mama zmienia nawyki żywieniowe na zdrowsze, więcej spaceruje, jest pod stałą kontrolą lekarza oraz przyjmuje zalecone przez niego suplementy. Do jednych z najważniejszych z nich należy żelazo. W poniższym artykule przedstawiono jego znaczenie dla zdrowia matki i dziecka.

Jednym z najbardziej problematycznych tematów dla kobiet w ciąży jest żelazo. Dzieje się tak dlatego, że zwykle kobiety jeszcze przed ciążą cierpią na niedobory tego mikroelementu (często nie zdając sobie z tego sprawy). Przyczyny tego stanu rzeczy są różne. Z całą pewnością problem ten w większym stopniu dotyka kobiet niż mężczyzn z uwagi na miesiączkowanie. Oprócz tego niewystarczający poziom żelaza w organizmie przed ciążą może być związany z dietą ubogą w żelazo bądź z czynnikami zaburzającymi wchłanianie żelaza przez organizm. Jako że zapotrzebowanie u ciężarnych na żelazo jest większe niż u kobiet niebędących w ciąży (jest to związane ze zwiększeniem liczby erytrocytów oraz z transportem żelaza do płodu i łożyska), zazwyczaj konieczna jest dodatkowa suplementacja tego pierwiastka u kobiet w ciąży. 
Objawy niedoboru żelaza:

  • szybkie męczenie się,
  • ospałość,
  • łamliwość paznokci,
  • bladość skóry,
  • zawroty głowy,
  • podatność na infekcje, osłabienie organizmu,
  • pękanie w kącikach ust.

Obecność żelaza w organizmie umożliwia transport tlenu do komórek oraz usuwanie z nich dwutlenku węgla. Ma również znaczący wpływ na rozwój nienarodzonego dziecka, ponieważ dzięki temu mikroelementowi możliwy jest prawidłowy rozwój układu nerwowego płodu. Brak suplementacji żelaza w okresie ciąży prowadzi do niedokrwistości z niedoboru żelaza u matki i dziecka, czego efektem może być przedwczesny poród i niska masa urodzeniowa dziecka. Niedokrwistość u noworodków może być też przyczyną opóźnienia rozwoju umysłowego.
Aby zapobiec tej fatalnej w skutkach przypadłości, każda kobieta w ciąży oprócz rutynowego badania morfologii krwi powinna mieć oznaczone stężenie ferrytyny. Jest to badanie, które najdokładniej wskazuje poziom żelaza w organizmie. Jeśli jest on zbyt niski, lekarz powinien bezwzględnie zalecić suplementację żelaza w odpowiedniej dawce. Oczywiste jest, że wówczas zalecona powinna być też dieta bogata w żelazo. W pierwszym trymestrze ciąży niedobory żelaza są częściowo uzupełniane przez zapasy sprzed ciąży, jednak w kolejnych etapach ciąży zapasy te coraz bardziej się zmniejszają, dlatego należy zapewnić odpowiednią ilość dobrze przyswajalnego żelaza z pokarmu, jak również w postaci suplementów.

Dieta kobiety w ciąży

Jeśli mowa o diecie bogatej w żelazo, należy zaznaczyć, że istnieją dwa rodzaje żelaza: 

  • żelazo hemowe – obecne w mięsie i produktach pochodzenia zwierzęcego,
  • żelazo niehemowe – pochodzenia roślinnego.
     

Pamiętaj

Każda kobieta w ciąży oprócz rutynowego badania morfologii krwi powinna mieć oznaczone stężenie ferrytyny. Jest to badanie, które najdokładniej wskazuje poziom żelaza w organizmie.


Żelazo hemowe charakteryzuje się większą przyswajalnością w stosunku do niehemowego. Jednak dieta bogata w żelazo hemowe zazwyczaj nie pokrywa jego dobowego zapotrzebowania, dlatego należy uzupełnić jego brakującą ilość przez zgromadzone w organizmie zapasy oraz przez suplementację. Aby zwiększyć ilość wchłanianego żelaza, należy spożywać produkty bogate w żelazo w towarzystwie produktów bogatych w witaminę C oraz witaminy z grupy B. Warto również mieć świadomość, że istnieją pokarmy, które zmniejszają wchłanianie żelaza.
Jeśli mamy obniżony poziom żelaza, powinniśmy się wystrzegać w diecie:

  • taniny (jest obecna np. w czarnej herbacie),
  • otrębów,
  • mleka i przetworów mlecznych,
  • manganu,
  • miedzi,
  • cynku,
  • kwasu fitynowego (jest obecny w ziarnach zbóż i roślinach strączkowych),
  • kakao,
  • czerwonego wina.

Suplementacja żelaza u kobiet w ciąży jest normą. Rutynową suplementację tego mikroelementu zalecają liczne towarzystwa naukowe oraz organizacje zdrowotne (w tym WHO). Oznaczenie stężenia ferrytyny zajmuje jednak tylko chwilę i jest bezbolesne. Warto je wykonać, aby mieć jasność, czy u danej kobiety można mówić o niedoborach żelaza, a jeśli tak, to w jakim stopniu i jakie kroki należy podjąć, aby zniwelować ich skutki.

Przypisy