0
1003
Dlaczego w ostatnich latach tak wiele mówi się na temat mikrobiomu człowieka? Czy bakterie, które zasiedlają nasze ciało, faktycznie mają aż tak duży wpływ na zdrowie? Wiele kobiet zastanawia się nad sensem i skutecznością probiotykoterapii. Nie wiedzą też, czy probiotyki mogą być przyjmowane w ciąży. Czas uporządkować tę wiedzę!
Na początek warto wyjaśnić pojęcie mikrobiomu i mikroflory. Oznaczają one zespół mikroorganizmów zasiedlających dane środowisko. W kontekście zdrowia najczęściej mówimy o mikrobiomie jelit i to właśnie z nim bezpośrednio łączy się probiotykoterapia. Bakterie zamieszkujące jelita pełnią szereg ważnych funkcji w organizmie. Jednak o ich rzeczywistym wpływie na zdrowie dowiadujemy się z roku na rok coraz więcej, a doniesienia na ten temat zaskakują nawet samych lekarzy czy naukowców.
Jeszcze kilkanaście lat temu o mikrobiomie jelit pisano głównie w kontekście funkcjonowania układu pokarmowego. Bakterie jelitowe wpływają bowiem na proces trawienia, metabolizm czy syntezę niektórych witamin (np. witaminy K). Teraz wiadomo już, że jego rola jest znacznie większa. Mikroorganizmy jelitowe są również pierwszymi trenerami odporności, a także odgrywają ogromną rolę w rozwoju i funkcjonowaniu całego układu immunologicznego. Ma to znaczenie dla zdrowia zarówno kobiety, jak i jej dziecka.
Dysbioza jelitowa – poważny problem wielu kobiet
Dysbioza, czyli brak równowagi bakteryjnej w jelicie, może mieć wiele poważnych konsekwencji. W przypadku kobiet jest ona częstą przyczyną nawracających infekcji układu moczowo-płciowego. Bakterie jelitowe są ważnym elementem GALT, czyli układu immunologicznego przewodu pokarmowego. Poza tym działają stymulująco na układ odpornościowy błon śluzowych, stanowiący tzw. pierwszą linię obrony organizmu.
Ich działanie nie ogranicza się więc wyłącznie do jelit, ale obejmuje także inne układy, które są związane z obroną śluzówkową, m.in. właśnie pochwę i układ moczowy.
Standardowa diagnostyka w przypadku nawracających infekcji układu moczowo-płciowego skupia się zwykle na poszukiwaniu odpowiedzialnego za infekcje patogenu: bakterii, wirusów lub grzybów. Tymczasem równie ważne jest to, czy mikrobiom jelit i pochwy jest wyposażony w wystarczającą liczbę bakterii ochronnych lub immunostymulujących. Dopiero zróżnicowany, bogaty mikrobiom stanowi element profilaktyki zdrowia.
Dysbiozę jelitową można podejrzewać, jeśli:
- masz częste infekcje układu moczowo-płciowego,
- często chorujesz na zapalenia górnych dróg oddechowych, masz zaburzenia odporności (np. łatwo łapiesz infekcje),
- cierpisz na różne dolegliwości ze strony układu pokarmowego (wzdęcia, bóle brzucha, zaparcia, biegunki).
Szczególnie narażone na dysbiozę jelitową są osoby po antybiotykoterapii, stosujące przewlekle leki (np. inhibitory pompy protonowej, niesteroidowe leki przeciwzapalne).
Mikrobiom a zdrowie dziecka
Standardowo przed porodem wykonuje się wymaz z pochwy pod kątem wykrycia obecności szkodliwych dla noworodka bakterii takich jak paciorkowiec grupy B (Streptococcus agalactiae). Nie bez powodu – zakażenie może być groźne dla noworodka. Jednak nie tylko potencjalne patogeny mają wpływ na zdrowie dziecka. Dowiedziono, że już w łonie matki dziecko nie jest jałowe, a bakterie, które zasiedlają pochwę oraz przewód pokarmowy kobiety, przenikają do środowiska wewnątrzmacicznego również w prawidłowo przebiegającej ciąży.
Kolejnym kamieniem milowym dla rozwoju układu immunologicznego jest poród, kiedy to dziecko, przechodząc przez kanał rodny kobiety, dostaje swój „pakiet startowy” dobrych bakterii. Będzie on stanowił początek jego własnego mikrobiomu. Z tego powodu tak ważne jest, aby już w ciąży zadbać o to, by mikrobiom pochwy był bogaty w bakterie ochronne, szczególnie z rodzaju Lactobacillus i Bifidobacterium. Będą one nie tylko pierwszymi trenerami odporności dziecka, ale także pomogą w trawieniu laktozy z mleka, co może stanowić profilaktykę kolek niemowlęcych.
Czy jednak probiotyki są na tyle bezpieczne, aby stosować je już w ciąży?
Bezpieczeństwo probiotyków
Na fali doniesień na temat korzyści zdrowotnych płynących z suplementacji probiotykami na rynku pojawiło się bardzo dużo preparatów probiotycznych. Zapał ostudził nieco raport Najwyższej Izby Kontroli z 2017 r., który wykazał, że część suplementów, w tym także probiotyków, nie spełniała norm ani standardów bezpieczeństwa. Nie zmienia to faktu, że stosowanie probiotyków może stanowić ważny element zarówno terapii (np. w przypadku nawracających infekcji układu moczowo-płciowego), jak i profilaktyki (np. przed porodem). Aby jednak probiotykoterapia była skuteczna i bezpieczna, należy przestrzegać kilku zasad.
Czytaj skład, szukaj szczepów
Właściwości probiotyków są szczepozależne. Oznacza to, że nie każdy np. Lactobacillus rhamnosus jest bakterią probiotyczną. O prozdrowotnym działaniu bakterii świadczy bowiem szczep. Zwykle jest on oznaczony jako ciąg literek i cyferek na końcu nazwy, np. Lactobacillus rhamnosus gg, Lactobacillus rhamnosus r0011, Bifidobacterium infantis 35 624. Dlatego kupując w aptece probiotyk, sprawdź jego skład i zobacz, czy na opakowaniu zostały oznaczone szczepy.
Czas trwania terapii
Warto wiedzieć, że probiotyczne bakterie przyjmowane w suplementach nie zasiedlają na stałe jelit, ale mają za zadanie pobudzić do działania i odbudować własny mikrobiom. Dlatego istotne jest, aby probiotyki były przyjmowane przez dłuższy czas, a nie tylko np. podczas antybiotykoterapii. Nie ma jednoznacznych rekomendacji, jak długo należy przyjmować probiotyki w ramach terapii czy profilaktyki, ale w badaniach, które miały sprawdzić skuteczność probiotykoterapii, było to zwykle kilka tygodni.
Wybieraj dobrą jakość
Wysokiej jakości probiotyki mają badania kliniczne potwierdzające ich skuteczność i zawierają oznaczone szczepy. Nie zawsze drogi oznacza najlepszy, ale zwykle najtańsze probiotyki nie spełniają tych warunków.
Czy można stosować probiotyki w ciąży?
Każdy lek albo suplement podawany w ciąży wymaga konsultacji z lekarzem prowadzącym. Probiotyki są uważane za produkty bezpieczne, a często wręcz zalecane w ciąży. Wykazano m.in., że suplementacja Lactobacillus rhamnosus gg w trzecim trymestrze ciąży może stanowić profilaktykę atopowego zapalenia skóry u dzieci z obciążonym wywiadem atopowym.
Jeśli chodzi o probiotyki dopochwowe, decydujący głos ma lekarz ginekolog prowadzący ciążę. Na rynku są także dostępne preparaty dla noworodków po cesarskim cięciu, a publikacje naukowe pokazują, że stosowanie probiotykoterapii u wcześniaków może stanowić profilaktykę powikłań, takich jak np. martwicze zapalenie jelit.
Probiotyk, prebiotyk, synbiotyk – czym to się różni?
Czym są probiotyki, już wiemy – są to bakterie, które wykazują korzystne działanie na nasz organizm. A prebiotyki? To nic innego jak pożywienie dla tych bakterii. W diecie jest to głównie błonnik, a w szczególności skrobia oporna. Znajdziemy ją m.in. w zimnym ryżu, zimnym makaronie, zimnych ziemniakach, lekko niedojrzałych bananach czy niektórych owocach i warzywach (np. szparagach, cykorii). Inne źródła błonnika to m.in. ziarna z pełnego przemiału albo warzywa i owoce jedzone w całości (nie pod postacią soków). Prebiotyki są też składnikiem preparatów o nazwie synbiotyki. Synbiotyk to połączenie probiotyku, czyli dobrych bakterii, z prebiotykiem, czyli pożywieniem dla nich (np. inuliną, rodzajem skrobi opornej).
Pamiętaj
Prebiotyki są na tyle istotnym czynnikiem wpływającym na zachowanie zdrowego mikrobiomu jelit czy pochwy, że na rynku można spotkać wzbogacane nimi produkty. Co ciekawe, dotyczy to nie tylko żywności czy suplementów. Potencjał prebiotyków odkryły także firmy kosmetyczne, wzbogacając o nie skład m.in. chusteczek do higieny intymnej czy nawilżanego papieru toaletowego. Produkty tego typu stanowią świetne uzupełnienie codziennej higieny i pielęgnacji okolic intymnych.
Probiotyki dla kobiet – kiedy stosować?
Podsumowując wszystko, co zostało napisane, można powiedzieć, że probiotyki stanowią istotny element profilaktyki zdrowia. Mogą być także wsparciem terapii np. przy nawracających infekcjach. Ważne, aby spojrzeć na ich wykorzystanie nieco szerzej niż tylko w kontekście zapobiegania powikłaniom po antybiotykoterapii.
Kiedy probiotykoterapia może mieć zastosowanie?
Nawracające infekcje układu moczowo-płciowego. Ze względu na wpływ mikrobiomu na działanie układu immunologicznego związanego ze śluzówką, powinny być stosowane probiotyki doustne, zawierające bakterie ochronne Lactobacillus i Bifidobacterium. Mikrobiota ochronna powinna szczelnie zasiedlać nabłonek jelita oraz pochwy, aby nie dopuścić do rozwoju patogenów, np. grzybów czy bakterii.
Ciąża. Probiotykoterapia w ciąży powinna być stosowana po konsultacji z lekarzem prowadzącym i przy zastosowaniu wysokiej jakości preparatów. Jej głównym celem jest profilaktyka infekcji układu moczowo-płciowego, na które kobiety ciężarne są szczególnie narażone. Poza tym stanowi element przygotowania kanału rodnego do porodu i wyposażenia go w bakterie, które będą stanowiły początek mikrobiomu dziecka.
