0
1231
Jednym z najważniejszych czynników wpływających na kolonizację jelit dziecka w okresie noworodkowym i niemowlęcym jest rodzaj porodu oraz karmienia. Rosnący odsetek cesarskich cięć oraz coraz częściej stosowana antybiotykoterapia okołoporodowa przyczyniają się do rozwoju dysbiozy jelitowej u dziecka, co w konsekwencji może powodować problemy zdrowotne. Jak można temu zapobiec?
Czym jest mikrobiom? I czy to jest to samo co mikroflora? Mikrobiom, bo tak prawidłowo powinniśmy nazywać mikroflorę, to zespół organizmów zasiedlających dane środowisko. W kontekście zdrowia najczęściej mówimy o mikrobiomie jelit, ponieważ to właśnie bakterie zamieszkujące jelita pełnią szereg ważnych funkcji w organizmie. Przed porodem są wykonywane badania przesiewowe w celu wykrycia bakterii patogennych GBS (Group B Streptococcus, czyli paciorkowców z grupy B) mogących wywoływać poważne zakażenia u noworodka. Taka diagnostyka jest bardzo ważna, ponieważ pozwala na okołoporodowe zastosowanie antybiotykoterapii u matki, dzięki czemu jest mniejsza szansa, że dojdzie do powikłań.
Z punktu widzenia profilaktyki zdrowia dziecka trzeba jednak odpowiedzieć sobie na pytanie: a co z dobrymi bakteriami?
O ich rzeczywistym wpływie na zdrowie dowiadujemy się z roku na rok coraz więcej, a doniesienia na ten temat zaskakują nawet samych lekarzy czy naukowców. Jeszcze kilkanaście lat temu o mikrobiomie jelit mówiło się niemal wyłącznie w kontekście trawienia i funkcjonowania układu pokarmowego lub zakażeń bakteriami patogennymi. Teraz jednak wiadomo, że mikroorganizmy jelitowe są także pierwszymi trenerami odporności oraz odgrywają ogromną rolę w rozwoju i funkcjonowaniu całego układu immunologicznego. Co więcej, niezwykle ważne jest tzw. 1000 pierwszych dni, które zaczyna się liczyć nie od momentu porodu, ale… od poczęcia!
Jak przygotować mikrobiom do ciąży i porodu i czemu to takie ważne?
Nigdy nie jest za… wcześnie!
Wiele kobiet pyta, kiedy powinny zacząć interesować się tematyką mikrobioty jelitowej dziecka. Badania pokazują, że na to nigdy nie jest za wcześnie, a probiotykoterapia może mieć znaczenie już w okresie przygotowań do ciąży. Dysbioza jelitowa, czyli brak równowagi bakteryjnej w jelitach, może powodować przewlekłe stany zapalne w organizmie matki, wpływać na przebieg chorób autoimmunizacyjnych i przez to utrudniać poczęcie. Poza tym od samego początku ciąży probiotykoterapia bakteriami ochronnymi takimi jak Lactobacillus i Bifidobacterium stanowi profilaktykę zakażeń układu moczowo-płciowego, na które są narażone kobiety ciężarne.
Pamiętaj
Bakterie jelitowe są ważnym elementem GALT, czyli układu immunologicznego przewodu pokarmowego. Działają stymulująco na układ odpornościowy błon śluzowych, stanowiący tzw. pierwszą linię obrony organizmu. Obrona śluzówkowa ma ogromne znaczenie w profilaktyce i leczeniu zakażeń układu moczowo-płciowego.
Prawidłowa mikrobiota to także profilaktyka zakażeń wspomnianym już paciorkowcem. Jeśli nabłonek jelit oraz środowisko pochwy są prawidłowo i szczelnie skolonizowane bakteriami ochronnymi, to nie pozostawiają miejsca dla bakterii chorobotwórczych. Probiotykoterapia dobrej jakości probiotykami w ciąży stanowi wsparcie dla obrony śluzówkowej i pozwala na przywrócenie równowagi bakteryjnej w jelitach i pochwie.
Mikrobiota pochwy też powinna mieć prawidłowy skład ze względu na to, że dziecko, przechodząc przez kanał rodny mamy, dostaje od niej pakiet bakterii, które staną się początkiem jego własnego mikrobiomu. Badania potwierdzają także, że probiotykoterapia wybranymi szczepami bakterii (np. Lactobacillus rhamnosus LGG) w ciąży, szczególnie w trzecim trymestrze, może stanowić profilaktykę alergii pokarmowych u dzieci z obciążonym wywiadem atopowym.
Poród – bakterie na start!
Z punktu widzenia rozwoju mikrobioty jelitowej noworodka i niemowlęcia największe znaczenie ma rodzaj porodu i karmienia. Najbardziej pożądany jest poród naturalny, podczas którego dziecko jest kolonizowane ochronnymi mikroorganizmami z przewodu pokarmowego i pochwy matki.
Pamiętaj
Mikrobiom jelit jest ściśle powiązany z mikrobiomem układu moczowo--płciowego. Dlatego stosowanie doustnej suplementacji bakteriami probiotycznymi będzie wpływać nie tylko na namnażanie dobrych bakterii jelitowych, lecz także tych zasiedlających pochwę matki.
Bakterie jelitowe, które otrzyma dziecko, staną się nie tylko początkiem jego własnego mikrobiomu, lecz także będą pierwszymi trenerami odporności. Dynamiczny wzrost chorób autoimmunizacyjnych oraz alergii u dzieci jest łączony m.in. z dysbiozą jelitową, także w pierwszych miesiącach, a nawet tygodniach życia. Przekazanie dobrych bakterii jelitowych ma też duże znaczenie dla profilaktyki kolek, ponieważ pomagają one w trawieniu laktozy z mleka.
Nie zawsze jednak wybór rodzaju porodu czy zastosowanie koniecznych interwencji medycznych zależą od młodej mamy. Co może zakłócić proces budowania prawidłowego mikrobiomu i co można zrobić, jeśli te czynniki wystąpią?
Po cesarskim cięciu i antybiotykoterapii
Odsetek porodów drogami cesarskiego cięcia wynosi ponad 40%. To bardzo dużo, jeśli weźmiemy pod uwagę znaczenie porodu naturalnego w profilaktyce chorób związanych z potencjalną dysbiozą jelitową.
Pamiętaj
Badania pokazują, że profile mikrobioty noworodków urodzonych drogami natury i przez cesarskie cięcie znacznie się różnią. Dzieci urodzone przez cesarskie cięcie zostają zasiedlone znacznie mniejszą liczbą bakterii Lactobacillus i Bifidobacterium, a zamiast tego są kolonizowane bakteriami ze skóry matki czy środowiska szpitalnego. Wyrównanie tych różnic może zająć (w zależności od źródeł) od kilku tygodni do kilku miesięcy.
Duży wpływ na mikrobiom matki i dziecka zarówno w kontekście samego porodu, jak i późniejszego karmienia piersią ma zastosowanie antybiotykoterapii okołoporodowej, chociażby ze względu na obecność GBS. Antybiotykoterapia zmienia mikrobiom przewodu pokarmowego matki, co nie pozostaje bez wpływu na skład mleka kobiecego. Mleko kobiece jest idealnym pożywieniem, a także naturalnym probiotykiem i prebiotykiem. Nie tylko zawiera oligosacharydy wspierające przede wszystkim tak istotne bakterie Bifidobacterium, lecz także samo w sobie jest źródłem bakterii probiotycznych. Jedno z badań wykazało, że w mleku kobiecym i próbkach kału niemowląt karmionych tym mlekiem stwierdzono obecność takich samych genotypów bakterii, co wskazuje, że mleko matki odgrywa znaczącą rolę w kolonizacji jelit noworodka.
Probiotykoterapia matki w okresie okołoporodowym
Jak już zostało napisane, zasadne wydaje się stosowanie probiotyków przed ciążą i w jej trakcie. Szczególnie istotne jest ono jednak już po porodzie, w przypadku gdy wystąpiły takie czynniki jak:
- poród drogą cesarskiego cięcia,
- antybiotykoterapia okołoporodowa, np. z powodu wykrycia Streptococcus agalactiae,
- wczesna antybiotykoterapia u dziecka,
- karmienie mlekiem modyfikowanym lub mieszanką mlekozastępczą.
Ze względu na wpływ dysbiozy na mleko kobiece probiotykoterapia z wybranymi i przebadanymi szczepami probiotycznymi powinna być stosowana zarówno u matki, jak i u dziecka. Bardzo istotny jest tutaj odpowiedni wybór preparatu. Aby osiągnąć efekt terapeutyczny, probiotyki powinny być przyjmowane regularnie, przez dłuższy czas i mieć odpowiedni skład.
Nie każdy probiotyk dostępny w aptece pod postacią suplementu będzie faktycznie zawierał bakterie probiotyczne. Warto wiedzieć, że właściwości probiotyków są szczepozależne. O prozdrowotnym działaniu np. Lactobacillus rhamnosus świadczy bowiem szczep. Zwykle jest on oznaczony jako ciąg literek i cyferek na końcu nazwy, np. Lactobacillus rhamnosus GG (ATCC 53 103), Bifidobacterium breve BR03 (DSM 16 604). Obydwa szczepy mają swoje ważne działanie w zmniejszaniu m.in. alergii skórnych u dzieci, występowania AZS, stanów zapalnych czy kolek jelitowych u niemowlaków. Są też ważne dla prawidłowego funkcjonowania układu immunologicznego. Probiotyki dla kobiet w ciąży oraz mam karmiących powinny zawierać mieszankę szczepów właśnie gatunku Lactobacillus w połączeniu z Bifidobacterium, które jako jedne z pierwszych zasiedlają przewód pokarmowy dziecka.
Ważne
Szukając odpowiedniego preparatu, kieruj się nie jego ceną, ale doborem właściwych, oznaczonych szczepów, których skuteczność jest potwierdzona badaniami.
Podsumowanie
- Prawidłowy rozwój mikrobiomu jelit noworodka i niemowlęcia ma ogromne znaczenie dla rozwoju jego układu immunologicznego, a w dłuższej perspektywie w profilaktyce chorób alergicznych i immunologicznych.
- Mikrobiomy jelit i pochwy matki są ze sobą połączone. Dlatego stosowanie doustnych probiotyków nie tylko stanowi profilaktykę dysbioz jelit, lecz także umożliwia wsparcie w prawidłowej kolonizacji dróg rodnych, a co za tym idzie – w profilaktyce infekcji oraz w przygotowaniu do porodu.
- Mikrobiota pochwy powinna być nie tylko wolna od bakterii patogennych, lecz także bogata w bakterie ochronne, przede wszystkim Lactobacillus i Bifidobacterium, co umożliwia właściwą kolonizację przewodu pokarmowego dziecka podczas porodu drogami natury.
- Mikrobiota jelit dzieci urodzonych drogami natury ma bardziej fizjologiczny skład niż mikrobiota noworodków, które przyszły na świat przez cesarskie cięcie. Aby jak najszybciej zniwelować te różnice, należy – jeśli to możliwe – zadbać o karmienie piersią oraz probiotykoterapię zarówno dziecka, jak i matki.
- Mleko matki jest idealnym, bogatym w prebiotyki i probiotyki pożywieniem. Badania wskazują jednak, że jego skład może być skorelowany z mikrobiotą jelit matki. Dlatego jeśli istnieją przesłanki, że mikrobiom jelit matki może być zubożony np. na skutek antybiotykoterapii okołoporodowej, warto stosować także w okresie karmienia doustne preparaty probiotyczne.
- Wybierając probiotyk zarówno dla dziecka, jak i dla matki, zapoznaj się z jego składem. Wybieraj te mające w składzie oznaczone szczepy, których skuteczność potwierdzają badania naukowe.
