Pielęgnacja skóry niemowląt: ciemieniucha, AZS, skóra małego dziecka vs. niskie temperatury

Ciemieniucha

To jeden z najczęstszych problemów wieku niemowlęcego. Można ją zaobserwować u niemal każdego malucha w pierwszych sześciu tygodniach życia. Objawia się w formie żółtych, grubych łusek, wyglądem nieco przypominających łupież. Najczęściej pojawia się w okolicach ciemiączka dziecka, może też jednak zajmować całą główkę, jak również przenosić się na inne części ciała, zajmując rozległe powierzchnie. 
Błędne jest (wciąż niestety częste) myślenie, że ciemieniucha jest efektem braku higieny. Pełną odpowiedzialność za jej występowanie ponosi bowiem niedojrzałość gruczołów łojowych. W organizmie noworodka krążą jeszcze hormony matki, które przyczyniają się do tego, że gruczoły malucha pracują bardzo intensywnie, wytwarzając dużą ilość tłustego sebum. Miesza się ono ze złuszczającym się naskórkiem na główce dziecka i zasycha, czego efektem są nieestetyczne żółte strupy. 
Warto wiedzieć, że ciemieniuszka w żaden sposób nie doskwiera dziecku – nie piecze go, nie swędzi, nie powoduje żadnego dyskomfortu, jedynie nieestetycznie wygląda. Nie znaczy to jednak, że należy ją bagatelizować. Już od pierwszych objawów należy stosować odpowiednią pielęgnację, aby zmiany się nie nasiliły i nie rozprzestrzeniły na inne części ciała. Wówczas leczenie będzie trwało znacznie dłużej i może być nieprzyjemne dla maluszka. Przy odpowiedniej pielęgnacji zmiany znikają po kilku tygodniach, jest to jednak kwestia bardzo indywidualna. Zdarza się, że ciemieniucha trwa kilka miesięcy, a nawet rok, bądź nawraca w różnym wieku, nawet gdy dziecko ma dwa–trzy lata. 

R e k l a m a

Większą skłonność do ciemieniuchy i jej nawrotów mają dzieci z alergią, np. z atopowym zapaleniem skóry. Częściej też występuje ona latem – kiedy jest gorąco, gruczoły łojowe pracują ze wzmożoną intensywnością. Ważne jest więc, aby w tym okresie nie przegrzewać główki dziecka. Nie zaleca się zakładania dziecku czapki, a jeśli już, to tylko z naturalnych materiałów, które nie potęgują dodatkowo pocenia się główki.
W walce z ciemieniuchą najistotniejsze jest delikatne, cierpliwe i systematyczne usuwanie zaschniętych łusek z główki. Już od wystąpienia wczesnych objawów należy zacząć dbać o skórę głowy dziecka. Powstałe łuski bardzo rzadko znikają same, dlatego musimy się ich pozbyć – przeczekanie problemu nie pomoże. 
Mimo iż ciemieniucha nie jest groźna, to zaniedbana może stanowić problem. Łuski mogą utrudniać oddychanie skóry głowy, co może negatywnie wpłynąć na nią oraz na włosy dziecka w późniejszym wieku. Aby usunąć łuski ciemieniuchy, należy najpierw natłuścić główkę oliwką bądź zastosować specjalistyczny preparat. Bardzo ważne jest, aby nie usuwać łusek przez pocieranie lub zrywanie palcami. Nie należy zdrapywać strupów bądź używać do tego grzebieni z twardym włosiem, ponieważ może to spowodować mechaniczne uszkodzenia, a także podrażniać skórę głowy. Pomocne w usuwaniu łusek są miejscowe preparaty złuszczające, które powodują zmiękczenie i łatwiejsze usunięcie nadmiernej ilości naskórka.

Atopowe zapalenie skóry

To przewlekła i uciążliwa choroba skóry, która ze względu na bardzo zróżnicowaną etiologię jest niezwykle trudna do wyleczenia. Właściwie jest to niemożliwe, a wspomniane leczenie ogranicza się jedynie do niwelowania nieprzyjemnych objawów. 
Czynniki, które mogą się przyczynić do wystąpienia u dziecka AZS, to głównie: 

• alergie i nadwrażliwości pokarmowe,
• występowanie AZS w rodzinie,
• czynniki środowiskowe,
• upośledzenie funkcjonowania układu odpornościowego.

Charakterystyczną cechą AZS jest występowanie okresów zaostrzeń i remisji. Często, eliminując czynniki przyczyniające się do występowania objawów, udaje się znacznie ograniczyć objawy AZS, nawet na bardzo długi czas. Musimy jednak pamiętać, że alergie ewoluują, alergicy nabywają tolerancję na jedne alergeny, a wobec innych stają się bezbronni i wówczas atopowe zapalenie skóry powraca.
AZS, zwłaszcza o podłożu genetycznym, występuje zazwyczaj u bardzo małych dzieci, ok. trzeciego–czwartego miesiąca życia. Wówczas z uwagi na charakterystyczną lokalizację zmian łatwo je rozpoznać. Zmiany skórne pojawiają się w tym okresie życia w zgięciach łokci i stawów kolanowych, w okolicach nadgarstków, a także na szyi i twarzy. Ich występowaniu zawsze towarzyszy uporczywy świąd sprawiający, że dziecko jest marudne, płacze. Starsze dzieci pocierają swędzącą skórę, przez co tworzą się sączące rany, które nadkażone mogą stać się źródłem poważnej infekcji (np. gronkowca). 
Po wystąpieniu zmian w wymienionych miejscach bezwzględnie należy udać się do lekarza (alergologa, dermatologa, pediatry), który przeprowadzi szczegółowy wywiad i zleci badania niezbędne do postawienia diagnozy i odkrycia źródła problemu. Zazwyczaj w pierwszej kolejności zaleca się zmianę diety, wprowadzenie odpowiedniej suplementacji (duże znaczenie w przypadku AZS odgrywa probiotykoterapia), jak również pielęgnacji, która zniweluje świąd. Powinno się też zwrócić szczególną uwagę na to, w co dziecko jest ubierane. Należy wybierać przewiewne i naturalne materiały oraz pozbywać się metek, aby wyeliminować wszelkie czynniki mogące drażnić suchą, wrażliwą skórę, niezwykle podatną na podrażnienia. 
Pielęgnacja skóry atopowej jest jednym z najważniejszych elementów terapii. Najlepiej w tej roli sprawdzą się emolienty, które oprócz tego, że przywracają i utrzymują właściwe nawilżenie, dodają skórze elastyczności, niwelują podrażnienia oraz odbudowują warstwę ochronną naskórka. Istnieje bardzo wiele rodzajów tych preparatów, które są zróżnicowane pod względem składu, a także właściwości, dlatego dla każdego należy indywidualnie dobrać odpowiedni środek. Forma emolientów jest zróżnicowana – można je spotkać pod postacią żeli, emulsji do kąpieli, mleczek, balsamów do różnych części ciała, jak również szamponów. Kąpiele dziecka z AZS powinny być jak najkrótsze, woda nie powinna być za ciepła i najlepiej, żeby szampon i żel do kąpieli były emolientami. Tak przygotowana kąpiel będzie stanowić ochronę warstwy lipidowej skóry. Po kąpieli również należy dziecko nasmarować emolientem, co będzie uzupełnieniem wieczornej pielęgnacji i zapewni maluchowi komfortową noc. 
Bez względu na stan skóry dziecka, nawet jeśli nie ma ono żadnych zmian chorobowych, powinniśmy w szczególny sposób dbać o jej pielęgnację. Skóra u najmłodszych dzieci nie spełnia jeszcze w 100% swojej podstawowej ochronnej funkcji. Z tego względu stosowanie emolientów u najmłodszych dzieci zaleca się również wówczas, kiedy nie mają one problemów skórnych.

Korzyści wynikające z korzystania z emolientów u małych dzieci:

• tworzą na skórze barierę ochronną,
• nawilżają skórę,
• skutecznie usuwają zanieczyszczenia, bez obaw, że zdrowe dziecko dostanie uczulenia,
• niwelują podrażnienia.

Skóra małego dziecka vs. niskie temperatury

Często zimą mamy zastanawiają się, czy pogoda jest odpowiednia na spacer. Dotyczy to zwłaszcza rodziców najmłodszych pociech. Specjaliści w tym temacie zajmują jednoznaczne stanowisko – jeśli tylko dziecko jest zdrowe (nie ma gorączki, choroby zakaźnej i jego stan zdrowia określa się jako dobry), powinno wręcz zażywać zimowych spacerów, ponieważ to hartuje jego odporność. Nawet minusowe temperatury nie powinny być przeszkodą w spędzeniu kilku chwil na świeżym powietrzu.

Jak uchronić delikatną skórę malucha przed mrozem, chłodnym wiatrem, śniegiem na dworze i przesuszonym, ogrzewanym powietrzem w domu? Dobrym pomysłem jest stosowanie w tym okresie wspomnianych emolientów, które utworzą na powierzchni skóry dodatkową warstwę chroniącą przed tymi czynnikami. Ważna jest tutaj kwestia aplikowania preparatu na skórę dziecka. Emolienty powinny być stosowane bezpośrednio na skórę kilka razy w ciągu doby. Ich działanie każdorazowo utrzymuje się przez mniej więcej cztery–sześć godzin. Szczególnie ważne w tym zimowym okresie, kiedy suche i mroźne powietrze nie jest sprzymierzeńcem skóry, jest zachowanie ciągłości wpływu emolientów na skórę, dlatego należy aplikować je tak często, jak tylko zachodzi taka potrzeba (np. kiedy umyjemy dziecku buzię po posiłku).
Zimą warto też poza ciepłymi częściami garderoby zaopatrzyć się w specjalne preparaty nawilżające usta i zmarznięte policzki maluchów. Bez względu na wybrany rodzaj preparatu należy pamiętać, aby był on bezpieczny, o prostym i sprawdzonym składzie.