O jakich witaminach musi pamiętać kobieta w ciąży?

Obecnie Polskie Towarzystwo Ginekologiczne rekomenduje sięganie po suplementy zawierające tzw. Big Five, czyli pięć składników: kwas foliowy, jod, witaminę D, DHA oraz żelazo.

Kwas foliowy

Kwas foliowy jest niezbędnym składnikiem diety każdej kobiety planującej poczęcie oraz będącej w ciąży. Jest szczególnie istotny w pierwszym trymestrze ciąży, kiedy zachodzi proces kształtowania się narządów dziecka. 

Głównym źródłem kwasu foliowego są surowe zielone warzywa, pełne ziarna zbóż, rośliny strączkowe i owoce cytrusowe. 

Niedobór kwasu foliowego może być przyczyną wystąpienia wad pierwotnego układu nerwowego u zarodka czy anemii u ciężarnej. Poza tym wzrasta ryzyko wystąpienia wad serca i układu moczowego u płodu oraz ryzyko poronienia ciąży i zakrzepicy u matki. Należy pamiętać, że przyswajalność folianów z diety jest o prawie połowę mniejsza niż suplementowanego kwasu foliowego w preparatach witaminowych. Z tego względu, oprócz regularnego spożywania zielonych warzyw liścia stych oraz roślin strączkowych, zaleca się suplementację kwasu foliowego w ciąży w wysokości 400 mcg dziennie. Eksperci zalecają rozpoczęcie suplementacji kwasu foliowego już przed planowanym zajściem w ciążę i kontynuowanie jej, aż do czasu zakończenia procesów powstawania narządów płodu (czyli do końca pierwszego trymestru). 
 

Jod 

Każda przyszła mama powinna pamiętać, że w ciąży znacznie zwiększa się zapotrzebowanie na jod. Jest on transportowany do płodu w celu rozpoczęcia prawidłowej produkcji hormonów przez tarczycę dziecka, co ma wpływ na rozwój jego układu nerwowego i funkcjonowanie mózgu. Ciężki niedobór jodu powoduje matczyną i płodową niedoczynność tarczycy, prowadzącą do nieodwracalnego uszkodzenia mózgu, co może skutkować opóźnieniem rozwoju umysłowego i zaburzeniami neurologicznymi u dziecka. Niedobór jodu u kobiet w ciąży może też zwiększać ryzyko poronień oraz porodów przedwczesnych. Mały niedobór jodu może być przyczyną zaburzeń rozwoju psychomotorycznego oraz prowadzić do wystąpienia ADHD u dziecka.

Witamina D

„Dla zdrowych zębów i mocnych kości” – takie hasło reklamowe zapisało się w naszych głowach w związku z tą witaminą. Jest ono trafne, zwłaszcza w odniesieniu do kobiet w ciąży. Niedobory tej witaminy mogą bowiem powodować nieprawidłowości w budowie układu kostnego dziecka. Nie jest to jednak jedyne ryzyko, jakie niesie ze sobą niedobór witaminy D u ciężarnych. Kobiety w ciąży przez niedobory tej witaminy mogą nabawić się cukrzycy ciążowej, stanu przedrzucawkowego, rzucawki czy bakteryjnego zapalenia pochwy, które finalnie może być dla płodu fatalne w skutkach. 

Jeśli kobieta przez większość ciąży będzie miała niedobór witaminy D, prawdopodobnie dziecko po urodzeniu również będzie go miało. Może to mieć konsekwencje w postaci zmniejszonej masy kostnej, uszkodzonego szkliwa zębów, krzywicy, astmy lub cukrzycy. Dziecko z urodzeniowym niedoborem witaminy D
może być też podatne na złamania kości, choroby nowotworowe, naczyniowe i krążeniowe. 

Niedobory witaminy D w dorosłej populacji ludzi w Polsce są nagminne. Wynika to z szerokości geograficznej, w której żyjemy, i niedostatecznej ekspozycji na promienie słoneczne, zwłaszcza w okresie jesienno-zimowym. Można więc zakładać, że kobieta będąca w ciąży również na takie niedobory cierpi, zwłaszcza że ciężarne często wręcz unikają ekspozycji na słońce. Z uwagi na to zaleca się dodatkową suplementację witaminą D u ciężarnych. Dawka powinna być ustalona przez lekarza po uprzednim badaniu stężenia 25(OH)D we krwi.

Kwasy DHA

Dieta każdego dorosłego człowieka oraz dziecka powinna być bogata w kwasy DHA. Oczywiście szczególną grupę stanowią kobiety w ciąży – odpowiednia ilość DHA wpływa na prawidłowy przebieg ciąży i rozwój dziecka. Kwasy te wpływają na prawidłowy rozwój układu nerwowego u dziecka, dlatego szczególnie istotne jest ich przyjmowanie w trzecim trymestrze ciąży. Ponadto za sprawą kwasów DHA mózg dziecka rozwija się prawidłowo, mają one też wpływ na rozwój siatkówki oka dziecka i warunkują ostrość widzenia malucha. Niedobory DHA w organizmie kobiety ciężarnej grożą niską masą urodzeniową dziecka, przedwczesnym porodem, stanem przedrzucawkowym u kobiety oraz odklejeniem łożyska. Dobroczynny wpływ kwasów tłuszczowych DHA jest istotny również z uwagi na zmniejszenie ryzyka występowania alergii u dziecka oraz depresji poporodowej u matki. Naturalnie kwasy te występują w tłustych rybach morskich, orzechach włoskich, migdałach i oleju rzepakowym. 

Żelazo

Suplementacja żelaza u kobiet w ciąży jest normą. Zalecają ją liczne towarzystwa naukowe oraz organizacje zdrowotne (w tym WHO). Obecność żelaza w organizmie umożliwia transport tlenu do komórek oraz usuwanie z nich dwutlenku węgla. Ma również znaczący wpływ na rozwój nienarodzonego dziecka, ponieważ dzięki temu mikroelementowi możliwy jest prawidłowy rozwój układu nerwowego płodu. Brak suplementacji żelaza w okresie ciąży prowadzi do rozwoju niedokrwistości z niedoboru żelaza u matki i dziecka, co z kolei może prowadzić do przedwczesnego porodu i niskiej masy urodzeniowej dziecka. Niedokrwistość u noworodków może być też przyczyną opóźnienia rozwoju umysłowego. Żelazo występuje w takich produktach jak czerwone mięso, płatki owsiane i pszenne, szpinak czy natka pietruszki.

W ramach codziennych posiłków kobieta w ciąży powinna spożywać 25–27 mg żelaza, jednak szacuje się, że wchłonięte zostaje jedynie 10–15% tego mikroelementu. Warto mieć świadomość tego, że na rynku dostępne są preparaty z żelazem elementarnym oraz z siarczanem żelaza. Z uwagi na brak działań niepożądanych, np. zaparć czy bólów brzucha, oraz zdecydowanie lepsze wchłanianie zaleca się preparaty z żelazem elementarnym.